Hiç ortak yarar için ekonomiyi duydunuz mu? Sadece ekonomik alanı değil, aynı zamanda siyasi ve sosyal alanı da etkileyen hareketlerden biridir.
Ancak bu ne? Etkileri nelerdir? Olumlu mu, olumsuz mu? Bu ekonomik model hakkında bilmeniz gereken her şeyi size anlatacağız.
Ortak malın ekonomisi nedir?
Ortak mal ekonomisi şu şekilde tanımlanabilir: temel özelliği insan onurunu, demokrasiyi, dayanışmayı ve çevresel sürdürülebilirliği ön planda tutmak olan ekonomik, politik ve sosyal model.
Başka bir deyişle, temel dayanaklarının ve korumaya çalıştığı değerlerin onur, insan hakları ve çevreye özen olduğu yerdir.
Böylece, ekonomik çıkar (para kazanmak) arka planda kalır sosyal refaha odaklanırken. Bu bir ülkenin veya bir şirketin başarısıdır.
Mevcut ekonomik modelin önüne koyarsak, paranın hakim olduğu ve hedefin takip edildiği, burada kişinin galip geldiği bir modelimiz var. Kişi paradan daha önemlidir.
Ortak mal ekonomisi nasıl ortaya çıktı?
Bu ekonomik modelin kökeni 2010 yılında gerçekleşti ve Avusturyalı ekonomist Christian Felber'e atfedildi. Konseptinde insan onuruna saygı, karşılıklı dayanışma, işbirliği ve çevreye özen gösterilmesine büyük önem verdi.
Ancak bu ekonomist, ekonomiden ortak yarar için söz eden tek kişi değildi. Elinor Ostrom, bu modelin eşitsizliklerin olmaması için müştereklerin yönetimi ve planlaması olarak kavramsallaştırılabileceğini belirtti. Doğal malları toplumsal olanlardan ayırarak, her insanın yaşamak ve bir toplumun ayakta kalması için gerekli mallara sahip olduğu bir yaklaşım benimsemiştir.
Mevcut ekonomik modelde hangi sorunları çözecek?
Size daha önce de söylediğimiz gibi, ortak yarar için ekonomi modeli Mevcut modele çok aykırıdır ve sahip olduğu bazı sorunları çözebilir.. Örneğin:
- Rekabetin, bencilliğin ve birbirinden farklı olmanın halihazırda hüküm sürdüğü bir toplumda ortak yarar ilkesiyle öğretin.
- Şirketleri, çalışanlarının refahına ve (bazen aşırı) çalışmaları pahasına kazandıkları para üzerinde gösterdikleri çabaya daha fazla değer vermeleri anlamında geliştirin.
- Eşitsizlikleri sonlandırın. Bu durumda eşitsizlik sınırlandırılmalıdır ve maksimum gelir, minimum gelirin bir katından fazla olmayacaktır. Ayrıca, miraslar vergilendirilecektir.
- Ücretsiz çek hesapları, teşvik edici faiz oranları vb. ile finansal piyasayı daha demokratik hale getirmek için gücünü ortadan kaldırın.
- Parasal ve ticari işbirliği yaratarak spekülasyon ve sermaye akımlarının neden olduğu finansal istikrarsızlığı düzeltirdi.
- Etik ticaret üzerine bahse girerek ve ekolojik ayak izini azaltarak çevreye özen gösterirdim.
- İnsanların kendilerini yönetenler tarafından tanımlanmadıkları veya temsil edilmedikleri sorunu ortadan kalkacaktır. Nasıl? Vatandaşların siyaset veya ekonomi gibi kilit alanları kontrol edebildiği, doğrudan demokrasinin yanı sıra temsili bir demokrasi yaratmak.
Kamu yararı ekonomisi neden çizdikleri kadar "güzel" değil?
Olsa bile bu ekonomik model çok daha çekici, gerçekçi ve belki de ütopik., gerçek şu ki, sunduğu tüm bu avantajların arkasında bir de karanlık taraf var.
Bu durumda, "iyi" tanımı olacaktır. Hiç kimse aynı kavramsallaştırmaya sahip değildir ve bir anlaşmaya varmak zordur.
Bu model bunu gösterse de ortak iyinin tanımına demokrasiye göre karar verilecek, ve çoğunluğa göre, çoğunluğun ne düşündüğünü başkalarına empoze edeceğiz. Yani, fikrinize değil, sadece üye sayısına güveniyoruz.
Ayrıca özel mülkiyet hakları ortadan kaldırılmalıdır, çünkü her şey herkesin ortak yararına olacaktır. Bu, herkesin istediğini kullanabileceği anlamına gelir ve aşırı sömürü olabilir.
Bununla birlikte, hiç şüphe yok ki model ekonomik büyümeye doğru hareket etmeyecekama bir durgunluğa hatta düşüşe doğru çünkü her şey herkes için olsa hiçbir şey büyümeyecek, ama tükendiği için kullanılmayacak.
Sözleriyle ekonomist Juan Ramón Rallo: “Ortak İyilik İçin Ekonomi, tasarımında başarısızlığa mahkum edilen bir toplum mühendisliği deneyidir. Kapsamlı bir şekilde geliştirdiğimiz gibi, en büyük üç hatası, fiyat sistemini göz ardı ederek milyarlarca insanın faaliyetini koordine etmenin mümkün olduğunu düşünerek ve vahşi bir yıkımın yok sayarak ortak yarar fikrini nesnelleştirmeye çalışmaktır. ekonominin sermayeden arındırılması, mülkiyetin zulmünden türetilen (iki yönü ile: servet birikimi ve işletme yönetiminin kontrolü) gerektirecektir».
Gerçek şu ki, işe yarayıp yaramayacağını bilmiyoruz. Ya da ortak yarar için ekonominin ilkeleri kadar yaklaşımı da iyileştirilmelidir. Ancak açık olan şu ki, bu şekilde yapılırsa, ütopik bir ülke yaratma olasılığı ile birlikte, yalnızca büyümesini iyileştirmek için bir çözüm eksik olacaktır.