O se tasi o faaupuga sili ona lautele faʻaaogaina i le taimi nei o le IPC. Ae o tatou iloa moni lona uiga moni? Ia, e tutusa ma le faʻapuʻupuʻu mo tagata faʻatau faʻasino igoa, ma o le numera numera e atagia ai le fesuiaiga i tau i se vaitaimi atofaina. Faatasi ai ma se aafiaga taua i luga o le tutusa maketi ma le atinaeina o le oloa maketi tau. Mai lenei tulaga lautele, e mafai ona avea ma se sili faʻatuatuaina parakalafa e ulufale ai pe ulufafo o maketi tau tupe ma nisi faʻamaoniga o le manuia.
O le CPI e taua tele foʻi faʻamatalaga taua mo le iloiloina o totogi ma penisiona i le tatou atunuʻu. O le filifiliga mo lona tuputupu ae, aemaise lava pe afai o le tulaga o le tagata faʻatau faʻasino upu e maualuga tele. E oʻo lava i le fuafuaina o le faiga faavae tau tupe o se atunuʻu poʻo se laufanua vaʻaia, ma i lenei lagona o le sili ona lelei faʻataʻitaʻiga o le matafaioi a le Europa Tutotonu Faletupe (ECB) o loʻo atiaʻe e faʻalauteleina le tuputupu ae i le euro eria. Ae o le taimi muamua e alu ese ai mai le matuia faigata tau tamaoaiga na tupu i le va o 2007 ma 2008.
I leisi itu, o le tagata faʻatau tau o loʻo faʻapea foi ona matua fuafuaina e avea o se faʻamatalaga faʻavae mea e masani ona taʻua o le "ato faʻatau". Aua o lona uiga, e ala i le CPI matou te iloa ai pe faʻafefea ona tupu lenei vaega taua o le mea ua taʻua o le tamaoaiga o le atunuʻu. Ma i soo se tulaga, o le a aʻafia ai le sauniuniga o le aiga poʻo le tagata lava paketi, pei ona iloa uma tagata faʻaaoga. O le mea lea, o le tau o faʻatauga tagata faʻatau e sili atu ona aoga nai lo le mea e te mafaufauina mai le amataga.
Le
Fausiaina o tau o tagata
O le fua faatatau faaletausaga o le lautele o le Consumer Price Index (CPI) i le masina o Ianuari e 1,0%, lua vaesefulu maualalo ifo nai lo lena na faamauina i le masina talu ai, e tusa ai ma lata mai na saunia e le National Institute of Statistics (INE). faatosinaga le lelei o loʻo matilatila mai ile faʻaititia ole totogi faʻaletausaga o mea ia:
Meaʻai ma vai inu le inu, lea e faʻaititia ai lona fesuiaʻiga faaletausaga fa fa sefulu ma tuu i le 0,9%, ona o le mautu o tau o iʻa ma figota, pe a faatusatusa i le siitaga siitia i le 2018. E tatau foi ona maitauina, e ui i le isi itu, o le siʻitia le tau o legume ma fualaʻau, lea na faʻaititia i le tausaga talu ai, i le manatu o lenei lipoti aloaʻia.
Felauaiga, ma le fua faatatau -0,2%, fa sefulu i lalo atu o le masina ua tuanaʻi, ona o le mea moni o le tau o suauʻu ma suauʻu na siʻitia maualalo i lenei masina nai lo Ianuari 2018.
Malologa ma aganuu, o lona fesuiaʻiga faaletausaga na paʻu i lalo le valu vaesefulu, i le -0,9%, ona o le paʻu o tau o turisi afifi, lea e sili atu i lenei masina nai lo Ianuari o le tausaga talu ai.
Aʻafiaga le lelei ile index
I lenei tulaga, e i ai ni vaega na faʻatupuina le le lava faʻamalieina faʻamaumauga i lenei vaitaimi ma na i ai le aʻafiaga i le tau o le ola ua tuputupu aʻe. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le o loʻo tatou faʻaalia i lalo:
Laei ma seevae, ma le fua faʻatatau o le –15,4%, lea e atagia mai ai le aʻafiaga o le faʻatau o le taumalulu. O lona aʻafiaga i le CPI lautele o le –1,037.
Malologa ma aganuu, o lona fesuiaʻiga o le –2,3% ei ai lona aafiaga o le -0,190, ma e faʻaosofia, mo le tele o vaega, i le faʻaititia o tau o tagata tafafao maimoa.
nofoaga nofo, lea na faʻaalia ai le fua faatatau o le –0,6% ma le aʻafiaga o le –0,076, o se faʻaiuga o le paʻu o tau o kesi ma, i se tulaga laʻititi, diesel mo le faʻavevela ma le eletise.
Aiga, lea e tuu lona fesuiaiga i le –0,5%. O le faʻaititia o tau o mea fai ie fale e tu matilatila i lenei evolusione. Ole aʻafiaga ole vaega lea ile index lautele ole –0,028.
Faletalimalo, faleʻaiga ma faleʻaiga, o lona fua faatatau o le –0,2%, e i ai lona aʻafiaga o le -0,022, e mafua mai i le paʻu o tau o auaunaga o nofoaga e nonofo ai. E tatau foi ona maitauina, e ui i le isi itu, o le siʻitia o tau mo faleʻaiga.
Fuafua e malo tutoʻatasi
O leisi itu e sili ona talafeagai e tatau ona amanaʻia i le tau o oloa a le aufaʻatau, e le tutusa. A leai, i se isi itu, eseese mai le tasi tutoatasi nuu i le isi ma o nisi taimi ma le malosi e faʻatosina mai ai le tele o mafaufau, uma i economists ma i latou faʻaaogaina latou lava. I lenei tulaga, ma e tusa ai ma le lata mai faʻamatalaga aloaia saunia e le National Institute of Statistics (INE), ua manino o le tausaga fua faatatau o le CPI pa'ū i 14 tutoatasi nuu i Ianuari faatusatusa ia Tesema ma tumau i le totoe tolu.
O le sili faʻaititia tupu i Castilla-La Mancha, ma le mataua o le lima sefulu. Mo la latou vaega, o nuʻu o loʻo tausisi pea i le latou tau o Illes Balears, Comunidad Foral de Navarra ma País Vasco. I le avea ai o se faʻailoga o le fetuʻunaʻi i le tamaoaiga ma o le atoa CPI i lona atoa fuafuaina se tasi o le sili talafeagai tapulaʻa luga o le tulaga o le soifua maloloina o se atunuʻu tamaoaiga. E pei o se faʻataʻitaʻiga, i lenei tulaga le Sipaniolo tasi. I tua atu o isi tomai faʻapitoa e tatau ona auʻiliʻiliina i seisi tusitusiga luga o le faʻatauga o tau o tagata.
Harmonized Price Index (HICP)
O leisi fesuiaʻiga i le faʻatauga o tau o tagata ma o loʻo faʻasino i se faʻailoga fuainumera o faʻapitoa faʻapitoa ma o lona faʻamoemoe o le tuʻuina mai o se fua masani o le siʻitia o tau e faʻatagaina ai faʻatusatusaga faʻavaomalo. Ma i lenei auala e mafai ai foi ona suʻea le tausisia o lenei mataupu manaʻomia e le Maastricht Feagaiga mo le ulufale atu i le Iuni tupe. Mai lenei manatu, atonu o se tamaoaiga faʻavae e i ai se sili atu aafiaga i le tau o le ola i se atunuʻu.
I leisi itu, e tatau ona maitauina o Ianuari talu ai o le fesuiaʻiga o fua faatatau o le HICP na tuʻu mai i le 1,0%, lua vaesefulu i lalo ifo na lesitalaina le masina talu ai. O le mea lea, o le fesuiaʻiga i masina taʻitasi o le HICP i lenei vaitau auiliiliina e –1,7%. Aʻo i se isi itu, i le masina o Ianuari le fesuiaʻiga o fua faatatau o le CPI i le Lafoga Tumau (CPI-IC) tu i le 0,9%, tasi vae sefulu itiiti ifo nai lo lena na lesitalaina e le lautele CPI. O le fesuiaʻiga i masina taʻitasi o le CPI-IC ua --1,4% i lenei vaitaimi auiliiliina. Mo lana vaega, o le HICP i Constant Taxes (IPCA-IC) o loʻo faʻaalia ai se fua faatatau faaletausaga o le 1,0%, tutusa ma le HICP.
Lisi eseese tau
E pei ona e vaaia i lenei tusitusiga, o se tasi o uiga o le CPI o loʻo faʻaalia i lalo o ituaiga eseese, pei o Constant Taxes (IPCA-IC). Ma o le a fesoasoani e maua ai se sili atu moni vaʻaiga vaʻai e uiga i le tulaga o aiga tamaoaiga. Leitioa a, naʻo le faʻatele i le fale faʻatau, ae o le tulaga moni o mokesi nonogatupe poʻo le tupe alu e faia i vailaʻau oloa. Ma e mafai ona faʻaaogaina lena mea mo malo e faia fuafuaga tau tamaoaiga pe oʻo foi i galuega poʻo fesoasoani fesoasoani mo le sili atu le mativa vaega o le sosaiete.
O le mea lea, o le faʻatauga o tau o tagata faʻatau e sili atu ona talafeagai nai lo le tele o tagata faʻaaoga muamua talitonu. E le pei o lau aafiaga i tupe teu faafaigaluega atiaʻe i maketi tutusa. Afai o lona faʻalavelave ua faʻaititia mo mafuaʻaga eseʻese o le a avea ma autu o isi tusitusiga. I soo se tulaga, e le fesoasoani tele mo le tau o faʻatauga o oloa e tulaʻi mai pe paʻu faʻavae i luga o nei tamaoaiga faʻatulagaina. E pei ona vaaia i faʻamatalaga autu o maketi tutusa.
Pisinisi iʻuga ile stock market
O le naʻo pisinisi pisinisi a kamupani na lisiina i luga o maketi tutusa e sili atu le tele o aʻafiaga o le stock market. I lenei tulaga, o se taua tele o faʻamatalaga o kamupani ia e fausia ai le Ibex 35 tapunia mulimuli tausaga ma le faʻateleina o polofiti. O nei faʻamaumauga aofia ai iʻuga o le 35 kamupani o loʻo faia ai le filifiliga. Lisi kamupani ua faʻatautaia e foʻia sili atu faigata potu ma le faigata tamaoaiga siosiomaga o loʻo latou feagai. Ae o le fua faatatau o le tuputupu ae o lana polofiti na tuai lemu e tusa ma le sefululua masina o le 2017.
Kamupani i le eletise eletise toe taʻitaʻia tupe mama, faʻatasi ai ma siitaga e lata i le 5%, ma le tuputupu aʻe o tupe maua e 9%, faʻatusatusa i le 4% i tau. Nei o faʻamatalaga e sili atu ona mulimulitaʻia e laʻititi ma feololo pisinisi o loʻo i ai se sili atu aʻafiaga i le tamaoaiga tau soifua maloloina o kamupani latou lava nai lo le tau o le ola. Ma e mafai foi ona faʻaaogaina i isi maketi faʻavaomalo faʻavaomalo, pei ona faʻaalia i tausaga ua tuanaʻi. Ma o lena fuafuaina lena taimi o loʻo i ai le faʻatau mai pe faʻatau atu faʻamalosi.
Lisi kamupani ua faʻatautaia e foʻia sili atu faigata potu ma le faigata tamaoaiga siosiomaga o loʻo latou feagai. Ae o le fua faatatau o le tuputupu ae o lana polofiti na tuai lemu e tusa ma le sefululua masina o le 2017.
Ia avea muamua ma faamatalaga