Wakambonzwa nezvekunze kwekunze? Munoziva zvazvinoreva? Pasinei nechokwadi chokuti nezita rayo unogona kuiona sechinhu chisina kunaka, kakawanda haifaniri kuva yakadaro.
Nokudaro, Chekutanga kuziva zvakadzama zvese zvinosanganisirwa netemu iri. Enda nazvo?
Chii chinonzi negative externality
Pfungwa yekunze yakaipa iri nyore kunzwisisa. Is mhedzisiro ipi neipi inokonzera kukanganisa munharaunda. Izvi zvinogona kupihwa nechiitwa, chingave kugadzirwa kana kushandiswa, uye kusiyana neanotarisirwa, zvinouya zvisingatarisirwi.
Mune mamwe mazwi, i mhedzisiro yakaipa munharaunda iyo inogadzirwa nekugadzirwa kana kushandiswa uye iyo mhedzisiro haipo mumitengo.
Ngatitorei muenzaniso. Fungidzira kambani yekuki. Vanounza kumusika batch nyowani yavanogovera muzvitoro zvakasiyana kana masupamaketi.
Uye, mushure memazuva mashoma kana mavhiki, panotanga kuve nezviitiko zvevanhu vakaiswa muchetura kana kurwara uye iyo inowanzoitika yavo yese makiki. Izvi zvinogona kugadzirwa mukati mekunze kwakashata nekuti tiri kukonzera zvakaipa uye zvinokuvadza mhedzisiro kune vechitatu mapato.
Mukuwedzera, inoenderana nehumwe hunhu, hunova kuti izvi hazvina kufanooneswa uye saka mutengo haugone kubhadharwa nemari yekuchengetedza (nekuda kwezvingaitika).
Iwe unonzwisisa zvakashata zvekunze nenzira iyi? Chokwadi iyo mhedzisiro yakaipa isingafungidzirwe pakuisa mutengo wekutengesa izvo zvigadzirwa uye zvakare hapana gadziriro yezvinoitika.
Mumashoko a Jean-Jacques Laffont: "Zvekunze ndezvisina kunanga zvekushandisa kana zvigadzirwa zvekugadzira, kureva, mhedzisiro kune vamiririri kunze kwemuvambi wechiitiko chakadaro (uye) chisingashande kuburikidza nehurongwa hwemitengo."
Mhando dzekunze
Kunyangwe iwe uchitoziva zvakawanda nezve izvo zvisiri izvo zvekunze, iwe zvakare unenge uine intuited kuti kune yakanaka. Chaizvoizvo, kupatsanurwa kwe Zvekunze zvakakamurwa kuita mapoka matatu makuru:
kunze kwakanaka
Es imwe iyo inogadzirwa nepurofiti. Tichaisa muenzaniso. Fungidzira une kambani yeuchi. Uye une nyuchi dzinokuberekera uchi. Musuo unotevera, murimi anosarudza kudyara miti yemaapuro. Aya maruva anobereka asi anoda kuiswa mukume kuti abereke michero. Kazhinji, zvaungaita ndezvekuzviita "zvakagadzirwa".
Asi heino nyuchi. Uye idzi dzakasununguka, saka dzinogona kuguma mumiti uye dzinodya nekita yemaruva. Mukuchinjana, inosvibisa ruva uye kubva ipapo kunobva muchero.
Izvi zvinotiudzei? Kuti mabhizinesi ese ari maviri anokunda pasina kushandisa chero chinhu. Ndiko kuti, pane yakanaka yekunze nekuti zvese zvinobatsira uye hazvifanirwe kushandisa mutengo (uye nguva) kuita chimwe chinhu zvisirizvo.
kunze kwakashata
Ndizvo zvatakambotaura. zvinoitika kana chiito chinokuvadza chetatu. Ngatitorei mumwe muenzaniso.
Fungidzira rwizi ruzere nehove. Kuti vave nehutano zvakakosha kuti mvura yakachena, kuti pane zvokudya, nezvimwe. Asi, panext door, pane fekitari yedhayi. Uye zvinoitika kuti makemikari dzimwe nguva anowira murwizi. Neiko hove dziri kugara munzvimbo isina kufanira. Dzinogona kuva nechepfu.
Zvino funga kuti hove idzi dzinobatwa uye dzinotengeswa muvatengesi vehove. Mhuri inodzitenga yodya. Uye kurwara.
Unoona here hukama?
positional externality
Pakupedzisira, isu tine chinzvimbo chekunze. Iyi ndeimwe yeazvino yakaonekwa uye anozvipa kuna Fred Hirsh uyo akataura nezvazvo muna 1976. Icho chinhu chekunze icho Izvo zvinoenderana nechinzvimbo icho vatambi kana zvinhu zviri mumamiriro ezvinhu.
Muenzaniso ungave kutengwa kwechidimbu chezvishongo nemunhu. Anogona kufunga kuti dombo racho inzira yokuita kuti mumwe munhu anzwisise kuti anomuda zvakadini. Asi kune rumwe rutivi, vamwe vangafunga kuti uri kuedza kuratidza kuti unogona kushandisa mari yakawanda kupfuura vamwe. Kana kuti anoda kutenga zvishongo nokuti anonzwa zvakaipa pamusoro pechimwe chinhu chaakaita.
Kana iwe ukatarisa, zvichienderana nemunhu waunobvunza, panogona kunge kune nzvimbo dzakasiyana.
Sei kunze kwakashata kuchiitika?
Kana tatsanangura zvakaipa zvekunze referensi yakaitwa pakushandisa uye kugadzira sezvikonzero zveizvi. Asi nei chaizvo?
Panyaya yekushandiswa, tinotaura nezvesarudzo dzekushandisa. Chinhu chatinotenga kana chimwe chatinoshandisa.
Kune chikamu chayo, mukugadzira inoreva pamusoro pezvose kune sarudzo dzinoitwa nekambani kuburitsa icho chakanaka kana sevhisi.
Iwe unofanirwawo kufunga nezvazvo zvekunze hazvigone kukonzerwa nechimwe chezvikonzero izvi, asi nezvose panguva imwe chete.
kugadzirisa sei
Zviri pachena kuti zvakaipa zvekunze hazvisi chinhu chakanaka, zvakapesana. Naizvozvo, kudzinzvenga kunokosha zvikuru. Nokuda kweizvi, Hurumende pachayo inogona kubatsira.
Sezvazvinoita? Saka:
- Kupa dzidzo yakanaka kunzanga. Kwete chete kudzivirira kupinda mumamiriro ezvinhu aya, asi kuti avo vanoshanda kana vanogadzira makambani vanogona kuziva nezvematambudziko aya uye vape nzira dzekuadzivisa.
- Kuisa mitero. Kwete kuunganidza pachayo, asi kuti makambani pachawo azive kuti anofanirwa kurangarira nyaya idzi. Muchokwadi, maparamendi anowanzo kuisirwa mukati memitero inobatsira yakawanda iyo inoderedza kusvibiswa kana kubatsira nharaunda nenharaunda zvichienzaniswa neasina.
- Regulating. Nemitemo, mitemo, nezvimwe. kuchengetedza basa rakanaka uye kunaka.
Zvechokwadi, kunze kwezvigadziriswa izvi, vamwe vanogonawo kuteverwa izvo zvinowedzera kuvandudza chokwadi chokuti dambudziko iri harioneki.
Mimwe mienzaniso yakaipa yekunze
Kupfuura dingindira revatengi, chaizvoizvo iyo yakaipa yekunze inogona kuenderana nedzimwe nyaya dzakawanda.
Somuenzaniso:
- Vanosvuta vasingadi vanotofanira kushivirira utsi hunoshanda uye hunokuvadza utano hwavo.
- Kusvibiswa kweruzha kunotapura zvakakomba vanhu vanofanira kushivirira (makirabhu, kana kuti mapati emumugwagwa munzvimbo dzinorara vanhu).
- Kusvibiswa kwechiedza, izvo zvinogona kukanganisa kurara kweavo vanorara nemwenje, kana vasingagoni kurara.
- Kuchengeta zvipfuyo zvakanyanya, izvo zvinoita kuti vawandirwe kana kusave nehupenyu hwakanaka.
- Uye zvimwe zvakawanda.
Zvakajeka here kwauri izvo zvakaipa zvekunze zvinorehwa uye nei zvichikosha kuzvinzvenga?